Victor Gombert, alias Toto Chabri, stamt af van wat je een ware circusaristocratie kunt noemen. Deze vijfde generatie circusartiesten gaat volgens zijn neef René Chabri zelfs terug op een kermisgeslacht uit de zestiende eeuw.
>> Dit artikel is een aanvulling op deze Living Circus Treasures-reportage over Toto Chabri
>> Auteur: Mui-Ling Verbist
Victor Chabre, de betovergrootvader van Toto Chabri, was als clown actief in het Parijs van de eerste helft van de 19e eeuw. Volgens de overlevering zou hij een van de eersten geweest zijn om pailletten op zijn kostuum te naaien wat hem al snel de bijnaam l’Eclair bezorgde. Bij iedere salto flitste zijn pak als een bliksemschicht. Tot op vandaag draagt zijn nageslacht deze bijnaam als inmiddels officiële naam: Chabre dit l’Éclair.
Harry Chabre, Victors [l’Éclair] zoon richtte rond 1880 de groep Les French op, waarmee hij voornamelijk acrobatische toeren vertoonde maar ook een spectaculaire fietsnummer had uitgewerkt. Zijn zonen gingen verder op dat elan. Harry’s zonen Romain en Victor-Joseph trouwden respectievelijk met Barbe (Antoinette) en Marie De Kock, de zussen van Hubert De Kock van Circus De Kock. In verschillende bezettingen, in combinatie met hun kinderen, maakten zij furore met fietsenacrobatie onder de namen: les Reading, les 3, 4, 5 of 6 Reading.
De familie verzorgde ook muzikaal en komisch amusement als clownsgroep Les French. Romain begon in 1927 met zijn Circus Luxor maar het circus toerde met onderbrekingen omdat de Chabres veel aanbiedingen kregen als de rijwielacrobatentroep Les Reading, maar ook als muzikale clownscompagnie Les French. Na 1938 werd de chapiteau definitief opgeborgen om als Les French gecontracteerd te worden door de beroemde circussen. Victor Jr. en Jojo slaagden er met succes in zich de clownstrioformule van de Fratellini’s eigen te maken. Hun zwager Leon Gombert vervolledigde hun trio als witte clown Leoncio.
Vanaf 1949 gingen Leon Gombert en Alice Chabre, de ouders van Toto Chabri, hun eigen weg als Les Chabri. Victor Jr. en Joseph (die vervolgens bekendheid verwierf als witte clown Jojo French) gingen verder als The French. Toen Victor Jr. stopte, zette Jojo het gezelschap verder met diens zonen, Romain Jr. en René. Dit clownstrio bereikte internationale faam en toerde tot begin jaren ’70. De Belgische circussen waren niet kapitaalkrachtig genoeg om dergelijke succesvolle artiesten te contracteren, het waren kleine circusondernemingen die voornamelijk op familieleden draaiden.
René Chabre zette de traditie verder, eerst met zijn broer Romain Jr. en later met zijn stiefzonen, Rodolphe en Tony Bertolazzi, als The New French.
De rijke geschiedenis van deze circusdynastie toont aan dat ook het ambacht van clown doorheen de jaren enorm evolueerde. Waar de eerste clownsnummers ontstonden uit acrobatische salto’s en komische duo’s die het vooral van visuele gags moesten hebben, zien we dat acrobatische groepen langzaam veranderen naar meer komisch amusement waarin muzikale virtuositeit een cruciale rol speelt. De opkomst van de klassieke clownstrio’s in het naoorlogse circustijdperk doet het belang van verbale nummers toenemen. Drie generaties lang bleef de familie Chabre – Gombert clownsentrees polijsten, aanpassen en bijwerken. Tot hun repertoire behoorden klassiekers als pak op, zet neer (de verhuizers), de wondercabine, de vogelentree, de klarinet, de gebroken spiegel, de pianist en de ballerina.
Maar ook muzikale virtuositeit bleef een grote rol spelen in hun succes. In het ballerinanummer van Chabri zie je ook duidelijk dat het live orkest een duidelijke meerwaarde geeft qua timing. Vandaag is het talige aspect van de clownerie nagenoeg volledig naar de achtergrond verdwenen. Ook livemuziek is verdrongen geraakt door de alles overheersende stereo-installatie.
Bronnen:
>> Beelden: Huis van Alijn
>> De Belgische circusclowns: situering en bespreking, Diederik Dumont, 1996 (ongepubliceerde thesis)
>> Brusselse Circusartiesten, André De Poorter, 2011
>> Belgische Circussen en Foortheaters, André De Poorter, 2005
>> Gesprek met Victor Gombert en Nora Dedessus du Moutier, Zellik, 3 mei 2019