Nomadische circussen zijn van oorsprong rondreizende families die van stad naar dorp trekken en een ’traditioneel’ programma brengen: een opeenvolging van verschillende circusacts, aaneen gesproken door de spreekstalmeester (veelal de circusdirecteur). Hoewel het traditionele circus in Vlaanderen vooral in de 19de en de eerste helft van de 20ste eeuw zijn hoogdagen kende, zijn er vandaag nog steeds een aantal van dergelijke circussen actief.
De Vlaamse reizende circussen anno 2021 zijn: Circus Barones, Tik Tak Circus, Circus Pipo, Wiener Circus en Circus Picolini. Zij trekken van stad naar dorp en leven van hun ticketverkoop. Daarnaast zijn er ook een aantal circusgezelschappen die wel in tent optreden, maar niet autonoom rondtrekken. Zij worden geboekt door organisatoren (bv. festivals of cultuurcentra). Voorbeelden zijn Circus Ronaldo, Circo Ripopolo en Collectif Malunés.
De relatie tussen steden en gemeenten enerzijds en circussen anderzijds is niet altijd even rooskleurig. Circuscentrum houdt de vinger aan de pols en wordt graag op de hoogte gehouden van de ervaringen (positief en negatief) of vragen van beide partijen. Neem gerust contact op via info[at]circuscentrum.be of tel. 09 233 85 89 voor al je vragen rond nomadische circussen.
De weinige circussen die ons land rijk is, vormen stilaan een minderheid. Hun beroep en levenswijze staan zwaar onder druk in de sterk geëvolueerde maatschappelijke context van vrijetijdsbeleving en regelgeving. Iedere stad of gemeente hanteert zijn eigen regels en dat maakt de administratieve afhandeling voor het bekomen van een standplaats erg ingewikkeld. Onzekerheid over standplaats of publieksopkomst is voor hen dagelijkse kost. Steden en gemeenten zijn zich niet altijd even bewust van deze fragiele economische realiteit. Circussen zijn uitermate afhankelijk van de welwillendheid van steden en gemeenten om in optimale omstandigheden hun vak uit te oefenen en te kunnen overleven. Bij de ontwikkeling van een positief circusbeleid zijn er een aantal belangrijke factoren om rekening mee te houden. Lees onze beknopte handleiding hier (PDF, 370 kB).
Bij de invoering van de kilometerheffing op 1 april 2016 werd circusvervoer niet alleen onderhevig aan de kilometerheffing maar moest er plots ook verkeersbelasting betaald worden. Het Eurovignet verviel en dus kwam ook de vrijstelling voor het circus voor het Eurovignet eveneens te vervallen. Na twee jaar bemiddelen, is het gelukt om circus- (en kermis)vervoer opnieuw als ‘occasioneel vervoer’ te categoriseren, waardoor een vrijstelling voor verkeersbelasting sinds 1 januari 2019 terug mogelijk is. Het aanvraagformulier kan je hier downloaden. Meer info.
Naar aanleiding van het Vlaams Circus Charter (zie onder) werkten Circuscentrum, uitgeverij Politeia en VVSG (Vlaamse Vereniging voor Steden en Gemeenten) aan een handboek om de communicatie tussen rondreizende circussen en steden en gemeenten te stimuleren en te verbeteren, ten behoeve van beide partijen. Het boek staat vol tips, tricks en aanbevelingen om een circus in optimale omstandigheden te kunnen ontvangen. Alle info.
Sinds 10 maart 2014 geldt in België een verbod op het gebruik van wilde dieren in circussen. Enkel de gedomesticeerde soorten en de papegaaiachtigen zijn nog toegelaten. Het KB over de circussen werd op 27 februari 2014 in het Belgisch Staatsblad gepubliceerd. Slechts een bepaald aantal dieren is nog toegelaten in circusvoorstellingen. Dit verbod op wilde dieren komt er na het advies van de Raad voor dierenwelzijn. Download de wet.
Circuscentrum werkte in 2012, samen met de circussen en het VVSG (Vlaamse Vereniging voor Steden en Gemeenten), aan een Vlaams Circus Charter, specifiek gericht op de huidige realiteit in onze regio. Het Vlaams Charter heeft tot doel de communicatie tussen rondreizende circussen en steden en gemeenten te stimuleren en te verbeteren. De officiële voorstelling van dit charter vond plaats op vrijdag 14 december 2012 in de tent van Circus Rose-Marie Malter aan de Watersportbaan in Gent, in het bijzijn van toenmalig minister van Cultuur Joke Schauvliege. Dit charter was de concrete aanleiding voor de publicatie ‘De karavaan houdt halt’ (zie boven).
Voorbeeldformulieren
Vergunning voor circus in Hasselt
Beleid Vlaamse overheid
Circusdecreet
Uitvoeringsbesluit bij het Circusdecreet
Dieren
Sinds de zesde staatshervorming is dierenwelzijn een Vlaamse bevoegdheid met Ben Weyts als minister. Zie deze links:
https://www.vlaanderen.be/nl/natuur-en-milieu/dieren/dieren-circussen-en-rondreizende-tentoonstellingen
http://www.lne.be/themas/dierenwelzijn/circussen-en-rondreizende-tentoonstellingen
Het koninklijk besluit van 2 september 2005 betreffende het welzijn van dieren gebruikt in circussen en rondreizende tentoonstellingen werd in 2014 gewijzigd. Het KB blijft van kracht want het omvat diverse bepalingen inzake dierenwelzijn. Het KB van 11 februari 2014 bevat wijzigingen aan het KB van 2 september 2005. Hierbij werd Lijst B (die wilde dieren beschreef) geschrapt. Lijst A is de lijst met toegestane dieren die in de omzendbrief van de FOD vermeld staan. Zie deze links:
http://www.lne.be/themas/dierenwelzijn/kb-2-sept-2005-circussen-rondreizende-tentoonstellingen.pdf
http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi/api2.pl?lg=nl&pd=2014-02-28&numac=2014024068
Omzendbrief van 28 februari 2014 ter beoordeling van de aanvraag van een circus voor het verkrijgen van een standplaats. Zie deze link:
http://www.vvsg.be/Vrijetijdsbeleid/Documents/20140228_CIRCUS_dierenwelzijn_omzendbrief.pdf
Meldingsformulier circusdieren met betrekking tot het koninklijk besluit van 2 september 2005 betreffende het welzijn van dieren gebruikt in circussen en rondreizende tentoonstellingen. Zie deze link:
https://www.circuscentrum.be/wp-content/uploads/2014/05/Meldingsformulier.pdf