Sociaal circus
De term ‘sociaal circus’ is een vlag die verschillende ladingen dekt, maar kortweg komt het hier op neer: de inzet van circus als methodiek voor bijzondere doelgroepen of sociaal-maatschappelijke projecten. En wat blijkt? Circus is hier uitermate geschikt voor.
Circus Zonder Handen
Circus voor iedereen
Sociaal circus wordt beschouwd als een vorm van vrijetijdsbesteding voor kinderen, jongeren en volwassenen waarbij het circus een middel is om maatschappelijk kwetsbare mensen een positief duwtje in de rug te geven. Belangrijk is dat ene woord: circus als middel. Circus is niet het doel op zich, er hoeft geen artistiek eindresultaat te zijn. De jongeren worden ook niet per se klaargestoomd voor een professionele circuscarrière. Circus wordt vooral in het hier en nu toegepast om een aantal mensen te bereiken die de samenleving anders misschien links zou laten liggen.
De manier waarop sociaal circus functioneert, varieert van organisatie tot organisatie, van doelgroep tot doelgroep, van land tot land. In grote lijnen kan het op twee manieren gebeuren. Je kan voor een specifieke doelgroep werken of je kan inclusief te werk gaan. Als je een cursus inricht voor mensen met een visuele beperking of als je met al je materiaal in een moeilijke wijk met buurtkinderen aan de slag gaat, dan is dat doelgroepspecifiek. Inclusief werken wil zeggen dat de doelgroep wordt opgenomen binnen de reguliere, dagdagelijkse werking van de organisatie. De lessen staan open voor iedereen. Maar dan ook echt iedereen.
>> Lees het volledige dossier over sociaal circus (Brecht Hermans, CircusMagazine #40, september 2014)
De eigenzinnige marge: succes en valkuilen van sociaal circus in Vlaanderen
Circus als middel, niet als doel. Dat is – erg kort door de bocht – het concept van sociaal circus. Het is een krachtige tool in tal van kwetsbare contexten, hetgeen het toenemende succes ervan verklaart. Maar er is nood aan professionalisering en extra middelen, en er zijn heel wat valkuilen. Naar aanleiding van de Trefdag Sociaal Circus die Circuscentrum, Woesh en Cirque Plus in oktober 2017 organiseerden, pende expert ter zake Steven Desanghere zijn hoogstpersoonlijke bevindingen neer. “Sociaal circus mag niet gebruikt worden als windowdressing voor bepaalde wantoestanden.”
>> Lees het volledige artikel (CircusMagazine #53, december 2017)
Trefdag Sociaal Circus
De Werkgroep Sociaal Circus, gecoördineerd door Circuscentrum, organiseert een jaarlijkse trefdag rond – u raadt het nooit… – sociaal circus. Doel: mensen samenbrengen, grenzen doorbreken, (voor)oordelen wijzigen, partnerschappen smeden. Doelpubliek: beleidsmakers, organisatoren (bv. festivals en cultuurcentra), circusateliers en hun lokale partners, praktijkwerkers op de vloer, expertiseorganisaties in het jeugdwerk of in de sociaal-artistieke sector. Plus natuurlijk iedereen die de sociale zijde van circus een warm hart toedraagt.
>> Alle info
Opleiding: Begeleider in Sociaal Circus
De opleiding tot Begeleider in Sociaal Circus (roepnaam: BIC-social) is een trainingstraject gericht op (toekomstige) begeleiders van sociaal-circusprojecten en is gebaseerd op het ‘Circus Transformation’ programma, ontwikkeld door het Europese netwerk Caravan. Er zijn vier leergebieden: de ontwikkeling van jezelf als trainer Sociaal Circus, het werken met sociale contexten, het (aangepaste) lesgeven, circustechniek en -creativiteit.
>> Alle info
Organisaties in Vlaanderen
Een aantal van de belangrijkste organisaties op vlak van sociaal circus in Vlaanderen.
Cirkus in Beweging (Leuven): eerste circusschool in Vlaanderen, opgericht in 1993. Leverde circusmateriaal voor het First Palestinian Circus, dat het zelfbewustzijn van Palestijnse jongeren wil opkrikken via circus. In eigen land organiseren zij cursussen voor onder meer senioren, gedetineerden, allochtone jongeren en mensen met een visuele of mentale beperking.
Circus Zonder Handen (Brussel): Circus Zonder Handen is een Nederlandstalige circusschool in Brussel, die haar afdelingen stevig inplantte in een aantal kwetsbare wijken. Van daaruit zet de school een inclusieve werking op, waarbij de circuslessen open staan voor iedereen uit de buurt.
Ell Circo d’ell Fuego (Antwerpen): ontstond als collectief van zeven circusartiesten, maar groeide uit tot een rock-and-rollcircusschool van hoog niveau. De deuren staan open voor jongeren uit de buurt (het multiculturele Antwerpen-Noord) en pusht ze om zich als een ware leeuw of leeuwin op het circus te storten, nooit het oog voor het artistieke verliezend.
Circusplaneet (Gent): Circusplaneet heeft een drievoudige werking. Het wil circus als kunstvorm promoten en verspreiden, biedt circuslessen aan voor kinderen, jongeren en volwassenen en wil de wereld een beetje beter maken met sociale (buurt)projecten.
Woesh (Brugge): “Circus uit de maat” is de slogan van Woesh, omdat het een voorliefde heeft voor buitenbeentjes. De circusschool profileert zich als sociale organisatie en werkt op dat vlak verschillende mooie projecten uit.