Een redactielid van Circusmagazine laat zijn of haar licht schijnen op de wonderlijke (circus)wereld. Scherpte deze keer z’n potlood: circusartiest Toon Van Gramberen.
We hebben het lang genoeg geprobeerd, toch? Onszelf gelukkig kopen. Het korte opstootje dopamine wanneer de post.nl-bezorger aanbelt is alweer vervlogen nog voor het pakje uit de doos is. En toch lijken we collectief te blijven geloven dat economische groei de enige weg is. Don’t flatten the curve! De hele covid-periode lang bleek dé economie de hoogste prioriteit. Stay calm and consume. Dat is de essentie.
Flashback naar een jaar geleden. Toen liep ik met vijftienduizend anderen door de straten van Brussel. Onderlinge afstand: anderhalve centimeter. Ondenkbaar nu. Het oude normaal lijkt al ver, vér weg. Het klimaatprotest begon toen de jeugd van tegenwoordig de volwassenen al spijbelend een lesje wilde leren. Rebels with a cause. Pubers met een missie, wetenschappelijk verantwoorde ongehoorzaamheid. Dat was in mijn postmoderne jeugd wel anders. Here we are now, entertain us, weet u wel.
Dat er grenzen zijn aan de groei leek een mainstream idee geworden te zijn. TINA maakte plaats voor TAMARA en door een brede wetenschappelijke consensus over de dramatische staat van onze planeet werd niet langer de boodschapper van de ‘inconvenient truth’ maar wel de klimaatontkenner diegene met een mening in de marge. Ook al was hij dan, per ongeluk, president van de verenigde staten.
Even was onze planeet de kern van de zaak. Even leek het alsof het besef van haar eindigheid ons ook deed nadenken over ons mens-zijn en onze plaats in het geheel. Maar een nieuwe crisis verlegde onze focus opnieuw van de lange naar de korte termijn. Van klimaatontkenner naar covid conspiracy. Van spijbeljongeren naar homeschooling. Van yogasnuiver tot mondmaskermijder. Van vliegschaamte naar subsidies voor SN. Van not in my backyard tot welcome to my garden. Van massaprotest tot lockdown.
Het nieuwe normaal is gewoon back to business. Nooit voelde ik mij zo verengd tot consument als in de afgelopen maanden waar blijkbaar alleen ‘kopen’ een veilige activiteit was. Bibliotheek dicht, tuincentrum open. Museum dicht, doe-het-zelfzaak open. De lobby versus de foyer. Jef Bezos zag intussen dankzij de crisis zijn vermogen aandikken met vierentwintig miljard dollar. Allemaal in hetzelfde schuitje? Dé economie die gered moet worden?
Samen met de beperking van mijn bewegingsruimte kwam er een beperking van mijn denkruimte. Want circus is niet alleen een fysieke uitlaatklep. Circus houdt mij mentaal gezond. Het stimuleert mij om mogelijkheden te zien, alternatieven te bedenken, om als mens iets te maken om het maken, na te denken om het denken, betekenis te geven aan de betekenisloze gebeurtenissen om mij heen. En om dat te delen met anderen. Is dat niet het redden waard? Is dat niet essentieel? Voor mij is het in elk geval de manier om mij te verhouden tegen problemen van wereldschaal en de wereldvreemde oplossingen die onze leiders lijken te bedenken.
Het gemak waarmee een hele sector tot nu toe over het hoofd werd gezien, is pijnlijk. Kunst en cultuur, we kunnen wel even zonder. Wat ik belangrijk vind wordt weg gerelativeerd. Bijna reflexmatig roepen we hoe belangrijk wij wel zijn. Ook al weten we uit ervaring dat dat over jezelf zeggen niet werkt. Echt perspectief blijft intussen uit. We bouwen zandkastelen en vrezen voor een volgende golf.
Meer dan ooit verlang ik ernaar om weer aangemaand te worden om dichter bij elkaar te schuiven op een krap bemeten bankje. Want er moet nog veel volk bij in de tent.
Dit artikel verscheen in Circusmagazine #64 (september 2020) // Auteur: Toon Van Gramberen // Voor overname: contacteer maarten[at]circuscentrum.be