Het traditionele circus zal altijd blijven bestaan. De essentie van circus volgens Richard Korittnig
Gepost op 16 december 2016 · brecht van maele · circusgezelschap · filip tielens · tentcircus>> Dit artikel verscheen in CircusMagazine #49 (december 2016). Voor overname contacteer maarten[at]circuscentrum.be
>> Auteur: Filip Tielens – Foto’s: Brecht Van Maele
Circus Barones is een van de best boerende circussen in Vlaanderen. Sinds 2002 toeren directeur Richard Korittnig en zijn trawanten door ons land, met steeds meer succes. Daarmee zijn ze een uitzondering binnen het traditionele circus. Wat is het geheim van Barones? Keihard werken, een programma voor het hele gezin én dieren, zo vertelt Richard.
Richard Korittnig (c) Brecht Van Maele
In oktober streek Circus Barones een maand lang neer in Antwerpen, op een uitgestrekt terrein naast de Singel. Het was een indrukwekkend zicht: de grote chapiteau en de witte vrachtwagens, blinkend in de herfstzon. Voor aanvang van een show op zondagvoormiddag overschouwt circusdirecteur Richard Korittnig het behoorlijk talrijk toegestroomde publiek. Veel gezinnen met kleine kinderen uiteraard, soms zelfs baby’s. Opvallend veel vrouwen met een hoofddoek ook. De hospitality bij Circus Barones is alvast dik in orde. Het materiaal is het nieuwste van het nieuwste. De catering serveert popcorn in zakjes met de naam van het circus erop. Deze firma is duidelijk een sterk merk.
Entertainment en beesten
“Ga met ons mee naar Dromenland”, zo opent Richard de show vanuit de tribune. Het tempo van de voorstelling ligt meteen hoog, de acts zijn erg uiteenlopend. Meer dan bij andere klassieke circussen zijn ze bij Barones mee met hun tijd. Denk aan een fluo ringgooi-nummer en veel flashy led-lichten. Of acts op moderne muziek zoals Gangnam Style, Rolling in the Deep en Danza Kuduro. “Je moet het traditionele circus vermengen met moderne showelementen,” vertelt Richard me enkele dagen na de show. “Circus moet zowel kunst als entertainment zijn.” Bij Barones zetten ze duidelijk in op een positief gevoel, en dat werkt aanstekelijk. De artiesten amuseren zich echt, hun glimlach is niet geforceerd. Dé favoriet van het publiek is clown Patatje, een zoon van Richard. Hij is veruit de beste acteur van de bende. Met zijn knappe looks lijkt hij zelfs op een jonge Di Caprio.
En dan zijn er natuurlijk nog de dieren waarvoor Circus Barones bekend is. Als plots de paarden en pony’s de piste betreden, klinken er kreetjes van verrukking in de tent. Even later draven er lama’s rond op de tonen van Sex Bomb. Vlak voor de pauze heeft dompteur Richard ook nog een act met drie kamelen. Tijdens de onderbreking kan je zelfs op de foto met dit dier. Vroeger had Richard ook tijgers en leeuwen, tot er in 2007 een verbod kwam op wilde dieren in het circus. Het afscheid van zijn beesten was een van de moeilijkste momenten uit Richards carrière. “Ik mis mijn tijgers enorm. Maar goed, die tijd zal nooit meer terugkomen. Dus moet ik me er maar bij neerleggen.”
Bewogen voorgeschiedenis
Richard Korittnig is een telg uit een roemrijke circusfamilie waarvan de traditie teruggaat tot 1848. Zijn vader Rafael kwam in 1998 vanuit Oostenrijk naar Vlaanderen. Eerst toerde het gezin hier als Circus Rafaëli, later zouden ze hun naam veranderen in Euro Flying Circus. Een groot succes was dat echter niet. In 2000 werd het circus stopgezet.
Richard, die toen nog een prille twintiger was, legt uit waar het mis liep. “We reisden in die periode met ons circus van het ene land naar het andere, maar lieten overal geld liggen. Naast financiële problemen waren er echter ook spanningen tussen mijn vader, mijn broer en ik. Uiteindelijk besliste mijn vader om te stoppen en alles te verkopen. Wij kregen niets. Het was heftig om ons circusverhaal zo te zien eindigen, maar ik overwoog geen moment om uit de circuswereld te stappen. Ik verdiende wat geld door bij te klussen als vrachtwagenchauffeur. In 2002 hebben mijn vrouw en ik dan de stap gewaagd en ons eigen bedrijf opgericht. Zonder het faillissement van Euro Flying Circus was Circus Barones er misschien nooit geweest.”
Richard Korittnig (c) Brecht Van Maele
Keihard werken
Zo chic als de naam Barones klinkt, zo weinig middelen had Richard in het begin. In de eerste jaren betaalde Richard nog veel leergeld. Het succes kwam pas na drie of vier jaar. “We hebben ons circus vanuit het niets moeten opbouwen. Jarenlang hebben we keihard gewerkt. Gelukkig zijn we geen luie familie. Er zijn dagen waarop we tot zestien uur werken. Dat sommigen ons nu het beste traditionele circus uit Vlaanderen noemen, hebben we dus geenszins cadeau gekregen.”
Richard geeft de indruk dat hij de touwtjes stevig in handen heeft, maar is hij ook een strenge baas? “Wanneer iedereen zijn werk goed doet, ga je mij nooit horen klagen. Iedereen spreekt mij gewoon aan met Richard, ik wil geen ‘meneer directeur’ horen. Alle medewerkers zijn zelfstandigen. Een echte ‘baas’ ben ik dus sowieso niet.” De boog moet ook niet altijd gespannen staan. “We gaan ’s avonds soms eens met z’n allen bowlen of we steken de barbecue aan. Er is een ontspannen sfeer bij ons, maar iedereen moet natuurlijk wel de handen uit de mouwen steken wanneer het nodig is.”
Vlaanderen boven
Circus Barones wist een trouw publiek op te bouwen op alle plaatsen waar ze spelen. “We gaan niet op onze lauweren rusten of wachten tot de toeschouwers naar ons toe komen, zoals ik bij andere collega-circussen soms zie. We staan jaarlijks bijvoorbeeld een volledige maand in Antwerpen. Zo kunnen we uitgebreid promotie voeren en de mond aan mond-reclame zijn werk te laten doen.”
Tegenwoordig speelt Circus Barones enkel in Vlaanderen. Twee jaar geleden maakten ze nog een tournee door Nederland, maar momenteel staan de buitenlandse dromen even on hold. “Waarom zouden we ons wagen aan avonturen in andere landen als we hier in Vlaanderen zo’n goede naam hebben opgebouwd? In Duitsland, Nederland of Spanje kent niemand Circus Barones. We moeten er alles van nul opbouwen.”
Aan rondtrekken in het buitenland zijn enorme kosten en risico’s verbonden. Richard let goed op de centen, niet ongewoon gezien de bewogen voorgeschiedenis van Euro Flying Circus. “In tegenstelling tot mijn vader voel ik minder de nood om internationaal te toeren,” vertelt hij. “Mijn vader was een ongebonden circusmens. ‘De wereld is van ons,’ zei hij altijd. Hij wilde met het circus altijd gaan naar het land waarvan hij dacht dat hij ons er groot kon maken. Maar dat land heeft hij helaas nooit gevonden…”
Kinderen baas?
Ik deel mijn bedenking met Richard dat veel traditionele circussen zich in de eerste plaats zo op kinderen richten. Zou een focus op een volwassen publiek de kwaliteit en het imago van het traditionele circus niet wat meer kunnen opkrikken? “Je moet je afvragen: waarom gaan mensen tegenwoordig nog naar het circus? Om kinderen de magie te laten voelen die de ouders zelf ooit voelden toen ze jong waren. Bij Circus Barones willen we dan ook dat een kind zich niet verveelt. Daarom duren al onze acts maximum vijf minuten. Enkel een clownsnummer kan langer. Pas op, in ons programma zitten er ook acts voor volwassenen, hoor. We zijn er voor alle leeftijden. Maar als de kinderen tevreden zijn, zijn de ouders of grootouders dat ook.”
Ieder jaar verandert het programma en huurt Circus Barones andere artiesten in. Momenteel zijn er Oekraïense, Tsjechische en Hongaarse families mee op tournee. Hoe werkt dat eigenlijk, het scouten van interessante artiesten? Kent iedereen elkaar in de circuswereld? “Uiteraard hebben we een groot netwerk, maar het is zeker niet zo dat alle Europese circusmensen familie van elkaar zijn, zoals wel eens beweerd wordt. (lacht) Tegenwoordig gaan we ook naar nieuwe artiesten op zoek via de sociale media. In specifieke Facebookgroepen stellen circusartiesten zich voor en kan je zelf ook een oproep plaatsen. Goede agenten die interessante artiesten aanbieden, blijven ook noodzakelijk.”
Richard Korittnig (c) Brecht Van Maele
De toekomst van het circus
Met het hedendaagse circus heeft Richard weinig affiniteit. “Volgens mij heeft het moderne circus niets met circus te maken. Twee mensen die anderhalf uur popcorn poppen en daar circustechnieken tussen weven? Dat is geen circus, maar theater.” In Richards visie mag iemand die circusschool volgde dan misschien wel een goede acrobaat zijn, maar begrijpt hij of zij daarom nog niet de ziel van het circus. “Een karavaan vol vrachtwagens, tenten en dieren die in een stad aankomt en een braakliggend terrein of een grijze parking tot leven wekt: dat is de essentie van circus. Je moet meteen voelen: hier gaat iets gebeuren. Circus moet ook opgevoerd worden in een cirkelvormige tent, niet in een theater waar artiesten één avond gaan spelen en daarna weer vertrekken.”
Ik werp op dat er de afgelopen jaren heel wat klassieke circussen over de kop gingen. Voor Richard is dit geen argument dat de belangstelling voor het traditionele circus daalt. “Er zijn inderdaad circussen geweest die opgedoekt werden en er zijn er bij wie de boel momenteel niet goed draait. Maar volgens mij ligt dit eerder aan een gebrekkige motivatie, te weinig reclame of luiheid dan aan het feit dat het circus niet meer attractief zou zijn. Anders zouden wij met Barones in die vijftien jaar toch niet zo zijn kunnen groeien? Het traditionele circus zal altijd blijven bestaan, zolang kinderen en hun ouders het nog leuk vinden. Het circus gaat niet uitsterven, al zal het zeker veranderen.”
Circus Barones is alvast van plan om nog vele jaren door te gaan. De drie kinderen van Richard zijn klaar om op een dag het circus van zijn vader over te nemen. Er is maar één angst die Richard heeft. “Als ooit de dag aanbreekt dat er een algemeen verbod komt op dieren in het circus, dan vertrekken we zeker uit België. Liever dat dan onze dieren opgeven. Dat zou raken zijn aan de ziel van Barones.”