>> Dit artikel werd met toestemming overgenomen van het goochelvakblad Escomateur
>> Auteur: Gunther Guinee
Dit artikel had net zo goed het ‘post-Blaine-syndroom’ kunnen heten of het ‘post-Dynamo-syndroom’, maar Nicholas Arnst ligt net iets verser in het geheugen en is momenteel ‘hot’. Nooit eerder werd de redactie van Escomateur zo overspoeld met verontwaardigde telefoontjes en boze berichten over onmogelijke effecten en ferm overdreven televisiewerk. Een fenomeen dat blijkbaar niet alleen hier speelt, maar dat ook in Nederland erg aan de orde is en waar op dit moment eveneens heel wat magie op televisie te bekijken valt. Ook daar wordt behoorlijk wat kritiek geuit op de vertoonde effecten en de manier van werken. Maar is het allemaal wel zo overdreven? En is goochelen op tv niet gewoon een heel andere materie dan een live optreden?
Laat ik eerst en vooral één ding duidelijk stellen: ik ben persoonlijk absoluut voorstander van magie op tv die de performer in kwestie in het dagelijks leven ook gewoon live kan brengen. Na het lezen van dit artikel zou u misschien een andere indruk kunnen krijgen, maar niets is minder waar.
Goochelen populairder dan ooit
Goochelen op televisie is nog nooit zo populair geweest als de afgelopen maanden. Vooral in Nederland maar ook in Vlaanderen duikt de ene na de andere goochelaar op om de kijkers te verbazen met de meest straffe trucs en stunts. De meerderheid van die programma’s zijn van het streetmagic-achtige concept dat we gewend zijn van onze Engelstalige collega’s zoals Dynamo, David Blaine, Criss Angel en ga zo maar door. De meeste van onze landgenoten willen geen flauw doorslagje zijn van hun grote voorbeelden, maar willen hun eigen ‘ding’ brengen en zo mogelijk de lat nog hoger leggen. De strafste effecten worden getoond en de meest indrukwekkende concepten worden uitgedacht, tot grote verontwaardiging van heel wat magische collega’s. Moet dit allemaal wel? Is dit nog wel eerlijk? Gaat het geen brug te ver?
Authentieke reacties
Goochelen op televisie is natuurlijk iets heel anders dan goochelen op een feestje. Bij een televisieproductie kan je je in de meeste gevallen optimaal voorbereiden op een bepaalde opname en een aantal zaken van tevoren goed controleren en prepareren. Omstandigheden die zich bij een ‘gewoon’ optreden maar zelden voordoen. In bijna alle gevallen beleven de toeschouwers op straat bij die tv-opnames wel degelijk datgene wat je ziet gebeuren. Acteurs en fake reacties worden haast nooit gebruikt. Wij weten als goochelaar misschien dat een bepaalde vitrine speciaal geconstrueerd moet zijn geweest of dat een ‘speciale’ glazen tafel ergens naar binnen werd geschoven om een bepaald effect te laten lukken, maar de betrokken toeschouwer is zich meestal van geen kwaad bewust en ziet de magie echt voor zich afspelen. Heel wat mensen (lees: goochelaars) vinden dat niet kunnen, maar dat is natuurlijk de mogelijkheden van televisie optimaal benutten om een magische ervaring te creëren. Het doel heiligt de middelen, zeg maar.
Knippen… een ramp?
Dat er geknipt en geplakt wordt, daar is ‘men’ het ook unaniem over eens. En vooral geknipt dan, maar is dat zo’n ramp? Stel je voor dat je iemand zijn pincode laat opschrijven op een stukje papier en dat je dat stukje papier dan verbrandt. Vervolgens vraag je die persoon zijn bankkaart, stap je daarmee naar een bankautomaat, kijk je hem doordringend in de ogen, stop je zijn kaart in de machine, tik je een code in en haal je er gewoonweg geld mee af. Wij weten allemaal dat het neerschrijven van die informatie ons de gelegenheid geeft om die ook stiekem te achterhalen. De toeschouwer in kwestie weet dat niet en zal even hard onder de indruk zijn als iedereen. Zijn reactie op het afhalen van het geld is dan ook heel sterk en authentiek. Wanneer men nu in de montage het neerschrijven van de code eraf knipt… dan maakt dat voor de kijker thuis het effect zo mogelijk nog straffer. En daar gaat het natuurlijk allemaal om voor de programmamakers: alsmaar straffere zaken tonen, kijkcijfers genereren en een programma maken waarover men niet uitgesproken raakt.
Maar is het allemaal wel zo’n doorgestoken kaart als we denken? Uit gesprekken met de sterren van zowel binnenlandse als buitenlandse shows heb ik intussen geleerd dat het feit dat je niet weet hoe een bepaald effect gerealiseerd is, nog geen garantie geeft dat het dan maar gewoonweg ‘afgesproken werk’ of ‘cameramontage’ is. Een aantal van de meest besproken effecten en onverklaarbare tv-momenten blijken gewoonweg met een combinatie van budget, geduld, enorme voorbereidingen en vallen en opstaan in realiteit te zijn gefilmd. Net daar waar je het minste zou verwachten werd er dan weer wel geknipt.
Doe dat eens live?!
Maar welke uitleg of excuus er ook aan wordt gegeven, we hebben allemaal wel een aantal fragmenten in ons achterhoofd waarvan we weten (of denken te weten) dat het absoluut onmogelijk is om dat live te realiseren op de manier dat het op tv werd getoond. Maar daar knelt het schoentje nu net en dat is een heel belangrijk punt: goochelaars weten over het algemeen wat technisch kan en wat daarentegen in realiteit onmogelijk is, maar een toeschouwer voor de televisie thuis kan dat onderscheid niet maken. Die zal even hard onder de indruk zijn van een ring die verdwijnt en plots aan een schoenveter of sleutelhanger hangt, als van een ring die verdwijnt en aan een haakje van de hengel van een Oostendse visser weer tevoorschijn komt. Waarom zou iemand wel een tafel kunnen laten zweven, maar niet met zijn hand door de wand van een aquarium kunnen gaan? En waarom is het repareren van een gebroken beeldje in een museum ‘onmogelijker’ dan bijvoorbeeld een gescheurde krant herstellen?
Zolang de toeschouwer thuis niet doorheeft dat wat hij op televisie ziet in feite niet kan of doorgestoken kaart is, is er voor mij eigenlijk geen vuiltje aan de lucht. Dat soort effecten en programma’s doet praten over goochelen en de interesse in magie is dan ook nog nooit zo groot geweest als tegenwoordig. Het voornaamste addertje onder het gras schuilt natuurlijk in het feit dat ook de goochelaars van deze programma’s bij hun liveshows niet kunnen doen wat ze op tv hebben gedaan. Maar het is niet omdat David Copperfield in zijn tv-specials ooit het Vrijheidsbeeld heeft laten verdwijnen dat hij dat in een zaal moet herhalen. En het is niet omdat Dynamo op tv over de Thames heeft gelopen dat hij in zijn toekomstige liveshows met een gigantisch aquarium zal gaan zeulen om zijn ‘kunnen’ te bewijzen.
Kan jij dat ook?
Maar toch veroorzaakt precies dát volgens mij ook de grootste ergernis onder de goochelaars die in het dagelijkse leven en bij hun eigen optredens geconfronteerd worden met de vraag of zij ook kunnen wat die ene goochelaar op tv heeft gedaan.
Daar heb ik al heel rare antwoorden op horen geven. Sommigen zeggen gewoonweg dat ze dat inderdaad niet kunnen… maar dat de persoon in kwestie op tv dat óók niet kan en dat het allemaal ‘cameratrucage’ en ‘afgesproken werk’ is. Dat is volgens mij de verkeerde aanpak en zal bij het publiek overkomen als een jaloerse houding. En misschien niet geheel onterecht en onbegrijpelijk, want een aantal van deze jonge artiesten krijgt dankzij de televisie een unieke kans en verwerft in korte tijd een naambekendheid waar veel ‘gevestigde waarden’ in de goochelwereld nog maar van kunnen dromen.
Goochelen op tv is een heel speciale materie en vraagt ook een heel andere aanpak dan een live optreden. De programmamakers en de kijkcijfers roepen om alsmaar straffer materiaal en men maakt dan ook optimaal gebruik van het medium en al zijn mogelijkheden. Het is dan natuurlijk nog steeds aan de goochelaar in kwestie om te beslissen hoe ver hij daarin wil gaan, maar je kan iemand die zo’n kans krijgt het ook niet kwalijk nemen dat hij die mogelijkheden ten volle benut.
En de volgende keer als iemand je vraagt of je ook kan wat Nicholas heeft gedaan, zeg dan dat elke goochelaar zijn eigen specialiteit en repertoire heeft en haal gewoon je beste materiaal boven zodat de toeschouwers na afloop van je act zullen roepen: “Oké, op tv is tegenwoordig alles mogelijk, maar dat live meemaken is nog iets anders. Jij bent nog straffer dan die kerel op tv!”
En had ik u al verteld dat seizoen 2 van Nicholas in de maak is? U weet wat u te doen staat.