>> Dit artikel verscheen in CircusMagazine #29 (december 2011). Voor overname: contacteer maarten[at]circuscentrum.be.
>> Auteur: Tuur Devens
De Dommelhofse herfsteditie van Theater op de Markt bekoort mij meer dan de Hasseltse zomeruitgave. In de zomer moet je uren van te voren klaarstaan om zeker te zijn van een gratis zitje, bij acts op pleinen of straathoeken is het drummen, de openluchtarena’s zijn reuzegroot, zelfs met een toneelkijker gaat er veel verloren achter de haardossen, en daarna voel ik me verloren lopen tussen al die vrolijk lachende aangeschoten mensen die elke avond op hun vuurwerkwensen bediend willen worden.
Nee, geef mij maar de kleine, intiemere editie rond het Dommelhofgebouw in Neerpelt. Vroeger heette deze herfstuitgave Theater in de piste, en die naam paste beter bij dit festival dan Theater op de Markt. Hier is geen markt met producten in het groot. Hier zijn delicatessenzaken en bodega’s in de vorm van een klein circusdorp rond de schouwburg. De sporthal is omgebouwd tot een podium binnen de muren, in de schouwburg en in de zwarte-doos-zaal en dansstudio zijn er grote en kleine optredens. Duizenden mensen (jawel, zo veel, maar ze zijn verspreid) wandelen door het klankenbos in herfstkleuren van schouwburg naar tent, van atelier naar sporthal, van chapiteau naar de houten spiegeltent. Hier volgen jongeren circusinitiaties, hier krijgen we op vijf dagen een hele waaier van producties, toonfragmenten en performances te zien. Luchtacrobatie in een dansant kleedje, performance-experimenten, familievoorstellingen met een goodfeeling-gehalte, grenzen aftastend fysiek theater, rauw nachtelijk variété. Er was louter technisch kunstjestonen-vermaak, maar er was ook het mooie poëtisch samenspel van paard en artiest van Baro d’Evel (zie de recensie van Liv Laveyne in CircusMagazine nr. 28). Er waren Felliaanse clownerieën en commedia dell’ arte voor jong en oud, en Circus Klezmer zorgde daarmee voor een ontroerende speelsheid.
Het hedendaagse circus focust op het lichaam. En dat wilde Dommelhof laten zien. Het menselijk lijf dat zichzelf artistiek overtreft, dat met toestellen en voorwerpen in de weer gaat, dat met zichzelf in strijd gaat. Daarin school de kracht van Cie Un Loup pour l’Homme met hun Face Nord. Zoals de noordelijke kant van een berg beklimmen een graadje moeilijker is dan ‘gewoon’ klimmen, zo maken de vier mannen het zichzelf moeilijk in hun zoektocht naar een balans tussen hen. Vier mannen onder elkaar, dat zorgt voor onderlinge ‘concurrentie en strijd’. Dat kun je kanaliseren door de uitoefening van een gevechtssport met zijn regels en rituelen. Dat kan ook in spelletjes. U kent het wel: achter elkaar lopen, en iedereen moet de bewegingen van degene die voorop loopt, volgen. Of tikkertje, of blindemannetje spelen, of de ruimte oversteken zonder de vloer aan te raken. Onschuldige teamspelletjes die bij de vier mannen uitlopen in een strijd om elkaar te overtreffen, in een gehannes om toch één te worden, en ontaarden in een kluwen lichamen dat met heel veel moeite toch in balans is. Het is geen spel an sich, het is een artistieke zoektocht om een beetje orde te brengen in de ons omringende chaos, zoals de flarden klassieke muziek een gelijkaardig zoeken uitdrukken naar een balans tussen noten.
En daarmee de spanning verhogen, een spanning die de toeschouwer ook ervaart bij Freeze van Nick Steur. Hoe anders qua grootte en materiaal deze performance ook is, er zijn opvallende gelijkenissen. Wat de jongens van de compagnie doen met hun lijven, doet Steur met stenen. Niet gewoon stapelen, maar een hele graad moeilijker: de puntige stenen in een ogenschijnlijk onmogelijke constructie laten balanceren. De tekst op band begint eerst heel banaal (zoals het spel van de jongens) maar krijgt steeds meer diepte en gaat over de verbinding tussen beeld en taal, over balansen vinden. De performer zoekt “een balans tussen de eigen wil en die van de steen.” Zoals de jongens een evenwicht zoeken tussen hun lijfelijke stenen en zichzelf. En die queesten zorgen in beide gevallen voor een magisch proces waarin je als toeschouwer meegezogen wordt. Overdonderende ervaringen.