>> Dit artikel verscheen in CircusMagazine #27 (juni 2011). Voor overname: contacteer maarten[at]circuscentrum.be.
>> Auteur: André De Poorter
Een wandelende encyclopedie als het over de Belgische circusgeschiedenis gaat, zo kan je André De Poorter nog het best omschrijven. Vandaag houdt hij Circus Saratos onder de loep, een uniek circus met hoog variétégehalte.
De meeste Vlaamse circussen vroeger waren familiecircussen; bescheiden zaakjes waarin het spektakel vooral werd gebracht door de eigen familie, aangevuld met een paar ingehuurde artiesten. Vrijheidsdressuren stonden steevast op het programma, want een kleine cavalerie mocht niet ontbreken. Clowns vormden een belangrijk onderdeel van het programma. Ze bezochten vooral de kermissen en hadden dan ook voor hun kiosk of halfconstructie een verhoog van waarop het publiek een voorproefje kreeg van wat binnen te zien was. Typisch voor deze kermiscircussen was ook dat ze veelal jaarlijks dezelfde dorpen of steden bezochten. De enige gelijkenis die Circus Saratos met de andere Vlaamse circussen doorstond, was dat het een familiecircus was. Ooit bestond het gezelschap zelfs uit 32 familieleden.
Stichter Arthur Vuylsteke de Laps (1877-1946) belandde als wees in de pupillenschool, waar hem een militaire toekomst te wachten stond. Hij was muzikaal en sportief aangelegd, maar had ook zin in avontuur waardoor hij het leger verliet en zijn diensten aanbood bij Circus Sosman. Hij werd een gewaardeerd equilibrist en slangenmens die trompet speelde terwijl hij een handstand op één hand uitvoerde en enkel steunend op het hoofd zich springend kon voortbewegen. Dit bezorgde hem contracten in binnen- en buitenland. Intussen was Arthur gehuwd en had hij de artiestennaam Saratos aangenomen.
Toen de Eerste Wereldoorlog aanbrak vluchtte hij met zijn gezin naar Nederland. Van daaruit vertrok hij met zijn oudste zoon naar de VS voor een verbintenis bij Circus Barnum and Bailey. De rest van de familie deed de overtocht enkele maanden later. In 1919 keerden ze terug en vestigden zich in Berchem (Antwerpen). Een jaar later kwam Arthur buiten met een eigen circus. Het was een pareltje van een tweemasttent. De binnenbekleding was in rood velours en in de plaats van zaagsel was de piste bekleed met een mooi tapijt. Het programma bestond hoofdzakelijk uit acrobatische toeren door Arthur en zijn kinderen. Het zaakje raakte evenwel niet van de grond. Het publiek van toen was blijkbaar nog niet rijp voor dit genre amusement.
In 1924 trok Arthur met zijn vier oudste kinderen, schoonzoon Jean Cordonnier en Paul Mortier weer de grote plas over voor een contract bij Ringling Bros Barnum and Bailey Circus. Twee jaar later keerden ze definitief terug en wisten hier probleemloos engagementen te versieren. In 1933 vonden ze hun stek in Kontich en waren ze weer met een eigen onderneming begonnen als Salon Circus Saratos. Kermissen of foren werden niet bezocht. Nu eens werd in de Kempen getoerd, dan eens aan de kust of in Wallonië. Een vaste tournee kenden ze niet. Roofdieren waren uit den boze en ook paarden verschenen nooit in de piste. Uitzonderlijk kon men er hondendressuren bewonderen.
Het programma bestond vooral uit huisnummers: evenwichtskunstenaars 3 Gidonas; Joe Saratos aan de trapeze, die mandoline speelde of zong terwijl hij op zijn hoofd in evenwicht bleef; komische acrobatie door het duo Pompeus; de clowns Marius en Toto; een ballet, uitgevoerd door de dochters en schoondochters; een muzikaal nummer door de gitaar-, mandoline-, viool- en xylofoonspelende familieleden; en de Witte Pluimen, levende beelden door meerdere dames. Lenigheid, evenwicht, muziek, dans en ballet vormden de basis van het spektakel dat steeds door een orkest werd begeleid. Alles was er netjes en tot in de puntjes verzorgd, en de artiesten waren altijd gekleed in piekfijne kostuums.
In 1953 was slechts de helft van de kinderen nog maar in de zaak. Na interne onenigheid en door de geringe publieke belangstelling werd Circus Saratos nog datzelfde jaar opgedoekt. Dit betekende het einde van een uniek circus met hoog variétégehalte.