>> Dit artikel verscheen in CircusMagazine #31 (juni 2012). Voor overname: contacteer maarten[at]circuscentrum.be.
>> Auteur: Marie Vandecaveye
Marie Vandecaveye, erfgoedmedewerkster van het Circuscentrum, bespreekt exclusief voor CircusMagazine een interessant werk uit ons documentatiecentrum. Behalve nu. Deze keer heeft ze het over een bijzondere Britse circusvoorstelling.
Eind april ben ik heel even op reis geweest naar Londen, speciaal om er ‘Professor Vanessa’s Wondershow’ te gaan bekijken. Deze voorstelling vormde de afsluiter van Circus Fest 2012, het internationale circusfestival van The Roundhouse. Al meer dan 150 jaar staat dit prachtige gebouw in Camden Town, en het leent zich perfect tot het vertonen van circus, alsof het daarvoor gebouwd is. Nochtans was het oorspronkelijk een werkplaats van de Britse spoorwegen. De afgewerkte treinstellen moesten kunnen draaien, vandaar de ronde structuur. Na vele jaren leegstand kwamen er verschillende performing arts-initiatieven, en er werden exclusieve concerten gegeven (The Doors, Jimi Hendrix, The Rolling Stones, …). Uiteindelijk werd het gebouw in 1996 gekocht door een rijke weldoener die ook een Roundhouse Trust oprichtte. Tussen 2004 en 2006 kon The Roundhouse daardoor grondig gerenoveerd worden. Het is absoluut de moeite om het eens te bezoeken.
Maar nu terug naar Professor Vanessa en haar show. Vanessa Toulmin is professor aan de University of Sheffield en bezielster van het National Fairground Archive, dat deel uitmaakt van de bibliotheek van deze universiteit. Ze bezit een ongelooflijke expertise op het gebied van rondreizende kermissen, cinema’s, freak- en sideshows, circussen, enzovoort. Ze komt zelf uit een familie van foorreizigers, en kermis- en circuserfgoed zijn haar grote passie. De professor deelt deze passie graag met een groot publiek, al jaren geeft ze lezingen en reist ze rond met een selectie van haar favoriete filmpjes die vroeger in cinema’s op kermissen werden getoond. Aan een groots project als de Wondershow had Vanessa zich nog niet gewaagd, en ze riep de hulp in van The Roundhouse voor de productie. Verder werkte ze samen met een hele resem artiesten. Het resultaat dat ik te zien kreeg was vrij indrukwekkend.
De massa mensen die stond te wachten tot de deuren openden – deze show is on- en offline enorm gehypet geweest – werd tien minuten voor het begin binnengelaten in de Main Space, de eigenlijke ‘piste’ van The Roundhouse. Rondom stonden een tiental sideshow-barakken opgesteld, en terwijl het volk op het middenplein toestroomde, beeldde ik me al allerlei scenario’s in over het verloop van de show. Na enkele minuten verscheen gastvrouw van de avond Miss Behave om ons welkom te heten en de aftrap te geven van het gebeuren. Want ja, het was wel degelijk de bedoeling dat we de sideshows gingen bezoeken. Het enthousiaste publiek stond al direct voor de moeilijke keuze welke show eerst te gaan bekijken. The Girl in a Fishbowl? Of zou The Headless Lady spectaculairder zijn? Dit zorgde voor een paar rijen met aanschuivend volk, want per sideshow kon maar een twintigtal toeschouwers binnen. De klantenlokkers die aan elke barak stonden, deden alvast gillend hun best om je naar hùn sideshow te krijgen.
Binnen in de barakken waren dus wonderen te zien, zoals dames zonder hoofd of benen, een vrouw die tot 1000 volt geëlektrocuteerd werd (en niet dood neervalt) en meer van dat. Dit soort sideshows vierde hoogtij op kermissen tot midden 20ste eeuw. Op basis van historisch onderzoek en beeldmateriaal werden deze sideshows nagemaakt, ook qua technieken en illusies, compleet met malafide ‘professoren’ die de wonderen aankondigen en een demonstratie geven. Het duurde wel even voor ik mee was, want de eerste sideshow was verbazend on-spectaculair. Maar dat is misschien juist het punt, besefte ik even later. We zitten in de jaren ’30, deze avond gaat over charlatans en hun gevatte Britse humor, over illusie en desillusie, in een prachtig gestileerd decor.
Ook de feestparade die zich intussen op het middenplein had gevormd kon mij bekoren. Een stoet van insectachtige wezens (Insect Circus), carnavaleske figuren en feestelijk uitgedoste circusartiesten maakten hun intrede. Enkele trapeze- en dansnummers waren een schot in de roos, maar de sideshows bleven het belangrijkste element in Vanessa’s Wondershow. Na bijna twee uur rondhossen van de ene barak naar de andere kwam Miss Behave het einde van de show verkondigen, en daarmee eindigde het even vreemd als het begonnen was.
Wat overblijft is een leuke ervaring, een fantastische poging om kermiserfgoed voor een breed (héél breed) publiek te ontsluiten, en natuurlijk ook een vleugje bewondering voor de bevlogen professor Vanessa. Uiteraard zijn er dingen die beter konden. Niet alle acteurs waren even goed, wachtrijen kunnen saai zijn, en het begin en einde van de show gingen eigenlijk de mist in. Maar het moet gezegd, ik had nog nooit zoiets gezien en de onbevangen ambiance waarin het allemaal plaatsvindt is heerlijk. Het zal wel moeilijk zijn om nog eens met dit concept aan de slag te gaan, want het kan gevaarlijk snel worden uitgemolken. De show lijkt ook versmolten met The Roundhouse, maar misschien zijn er nog mooie structuren in Europa die Vanessa’s Wondershow met plezier willen ontvangen?