>> Dit artikel verscheen in CircusMagazine #35 (juni 2013). Voor overname: contacteer maarten[at]circuscentrum.be.
>> Auteur: Gwendolien Sabbe
Gwendolien Sabbe, redactrice van dit blad, circusprogrammator van cultuurcentrum De Spil in Roeselare en zelfverklaard circoholica, bekeek de vijf filmportretten van de gloednieuwe dvd ‘Living Circus Treasures’ en voelde enkele confessies opborrelen.
Het Circuscentrum heeft een nieuwe schat aan informatie. Op de dvd ‘Living Circus Treasures’ portretteren ze vijf nog rondreizende ‘oude’ circusfamilies in Vlaanderen: Magic Circus (Bill Kartoum & Patrizia Lotti), Circus Rose-Marie Malter (Jean Gebruers & Rose-Marie Malter), Circus Pauwels (Marquis & Samuel Pauwels), Circus Ronaldo (Johnny, Maria en Danny Ronaldo) en Wiener Circus (Ricky Cannone).
Toegegeven, we begonnen te kijken met een kinderlijke zindering die je hebt als je door een viewmaster beschadigde foto’s van lang vervlogen tijden ziet. In een zweem van voyeurisme en mysterie maak je een eigen, exotisch verhaal in je hoofd. Een verhaal ‘van vroeger’, komt dat zien, komt dat zien, nu het nog kan…
Toegegeven, dat verhaal was al gevormd, was ons inziens al verteld. We hadden wel eens een reportage gezien over de Ronaldo’s (Mijn Vader, Canvas), de familie Malter (Drie generaties, Canvas) en Circus Pauwels (Sous le chapiteau des Pauwels van de gebroeders Dardenne). We vonden ‘die oude, nomadische circussen’ sympathiek, charmant en vergane glorie. Met uitzondering misschien van de Ronaldo’s. Zij hadden zich mooi herpakt met hun terugkeer naar hun wortels, de commedia dell’arte. En kijk, zij toeren nu toch de wereld rond met hun ‘circustheater’.
Toegegeven, de vijf portretten op een rij hebben onze nostalgische viewmaster in een Copernicaanse omwenteling getransformeerd in een heldere bril. We zagen plots vijf circussen, vijf familiebedrijven met een rijk verleden, realistisch bewustzijn van de (niet altijd makkelijke) huidige situatie en opmerkelijke goesting in de toekomst. Of zoals Bill Kartoum (85 jaar) het verwoordt: “Als je niet investeert, ga je niet vooruit.” Naast heerlijke anekdotes over ontsnapte leeuwen, de kolossale olifant ‘Colonel Joe’ (“Je zag aan die olifant dat als hij naar de cirque liep, hij wist: ik ben hier de man.”) en de beer die het lekker vond als je zijn ballen kriebelde, kregen we bijvoorbeeld een ander beeld over ‘circus met dieren’. Vooral de stem van de Malters sprong eruit: “We léven voor onze dieren, die horen bij de familie.”
Toegegeven, we zagen échte mannen en vrouwen, van zowel de oude als de nieuwe generatie. Naast de familiegeschiedenis vertelden ze ook integer hun verhaal van nú. De titel ‘Living Circus Treasures’ is daarom misschien een beetje ongelukkig gekozen. Alsof de waarde van hun portret enkel schuilt in het concept ‘levend erfgoed’. Hun kennis en ervaring over circus als een ‘way of life’, de grillige huid van een circustent in een storm, rondreizen met elkaar en een bedrijf, ondertussen de boekhouding en de papieren op orde houden, de veiligheid in en rond de tent altijd prioriteit geven, publiek trekken, communicatie met lokale overheden, … is een schat aan informatie voor de huidige generatie circusartiesten. In het bijzonder voor diegenen die dromen van rondtrekken met een eigen tent. Vandaar ook een warm pleidooi aan het Circuscentrum om deze dvd niet op een stoffige boekenplank te bewaren tot er eens iemand over de vloer komt om ze te ontlenen, maar om ze te koop aan te bieden. Of beter nog, om ze via de website met zo veel mogelijk mensen te delen.
The making of
Marie Vandecaveye, die het hele proces coördineerde: “We hebben gekozen voor nog actieve, traditionele, rondreizende circussen met wortels in het Belgische circusverleden. We wilden niet enkel de circusdirecteurs aan het woord laten, maar ook hun vrouwen en de nieuwe generatie. Belangrijk in het filmproces is natuurlijk vertrouwen. Tijdens een etentje hebben we de families eerst uitgelegd wat de bedoeling was. Het is zeker ook de verdienste geweest van de ontwapenende ‘Kuifje-aanpak’ van de interviewer, Gerrit Messiaen, om zo’n mooie, eerlijke portretten neer te zetten. Archiefbeelden en hedendaagse filmpjes versterken de interviews.”