>> Dit artikel verscheen in CircusMagazine #23 (juni 2010). Voor overname: contacteer maarten[at]circuscentrum.be.
>> Auteur: Tuur Devens
Een mengeling van circuskunsten en theater: we kennen het van het circustheater. Vaak zijn het circusartiesten die theater brengen in hun tent. Afgelopen jaar waren er echter ook theaters die circus in hun producties stopten. Bij de ene werkte dat, bij de andere niet. Waarom? Theaterrecensent Tuur Devens zoekt naar antwoorden.
Het Paleis pakte in mei 2009 uit met ‘De Marcellini’s’ van Dimitri Leue en Bruno Vanden Broecke. Twee clowns die hun succes en hun lichaam zien wegteren. De ene heeft liefdesverdriet, de andere wordt, zoals op het op einde blijkt, door kanker getroffen. Er zit behoorlijk wat melancholie in het stuk, en ook de acteerprestaties zijn mooi, maar er ontbreekt iets. De plaats van handeling is in het circus, en dan vooral backstage. Maar de circussfeer is er niet. Een achterwaartse salto en rondrijden op een minifietsje en eenwieler zijn geen echt treffende, laat staan verbluffende circuskunsten. Acteur Dimitri Leue speelt een clown, maar is het niet. En in die zin kon de voorstelling mij niet overtuigen. Ik wil het circus ruiken, proeven, inademen. Hier stokte het circustheater bij woord- en dialogenspel.
Ook ‘De Slag bij Dobor’ (ook van Het Paleis) gunt ons een blik achter de tentdoeken en ook hier is de wereld buiten de piste zonder glitter. Je krijgt een ruwe schets van circusmensen die trachten te overleven. Als een moeder Courage slaat de directrice er zich door. Aan de voorstelling mangelt het niet alleen inhoudelijk en dramaturgisch, maar ook qua spel, en zeker qua sfeer. Een hond door een hoepel laten springen roept geen circussfeer op, en een zogezegde Siamese acrobatentweeling die aan een rekstok bengelt, ook niet. De clown was best aardig, maar daarmee krijg je nog geen symbiose tussen circus en theater.
‘Sterren vallen’ van Froe Froe gaat ook over de teloorgang van een circus. In een circustent domineert een kolossaal olifantenbeeld de piste. Een jongeman komt zijn verhaal vertellen. Hij heeft zijn ouders en het circus verlaten om de wijde wereld in te trekken en schilder te worden. De olifant staat er als de enige overlevende van de bejaarde en zieke circusdieren, hij staat er als de stille getuige van de bonje tussen vader en zoon, van de behandeling van de verwonde beer en de tijgers, van het noodlot dat de tijgerdompteur moest ondergaan, van de aftakeling van de moeder. De olifant met zijn olifantengeheugen als kroongetuige. Deze productie blaakt wel helemaal van de circustristesse. Dat komt niet alleen door de tent als speelplek, maar ook door de verschillende acts. De acteur toont geen kunstjes, maar het zijn poppen die in flashbackscènes koorddansen, acrobatie beoefenen, jongleren, evenwichtskunsten maken. En tja, poppen hebben geen last van zwaartekracht en lijfelijke gebreken, en kunnen dat zelfs nog beter dan ‘mensenartiesten’. Deze productie had de poëzie in zich waarnaar ik altijd hunker in circustheater.
‘Minnevozen’ van Leporello speelt op een gewoon schouwburgpodium, maar zorgt door de ‘rommel’ op de scène, door het directe spel naar het publiek, en door een heerlijke spelvermenging van spelers onder elkaar en personages die ze vertolken, voor een onderdompeling in een rake commedia dell’arte. Zo moet het er vroeger in de opera buffa aan toegegaan zijn, zo staat de commedia nu op de scène. Een zeer grote rol in de sfeerschepping speelt Danny van Circus Ronaldo. Hij zal wel de nodige inbreng hebben gehad, en het is prachtig hoe hij zich niet alleen als een bekkentrekkende en jonglerende clown manifesteert, een komediant-zijn dat we van hem kennen uit de producties van zijn thuiscircus, maar dat hij ook in zijn stem en zijn verbale replieken heerlijk clownesk lenig is. De andere spelers, zangers en muzikanten moeten niet voor hem onderdoen.
Het toont aan dat voor een synergie tussen theater en circus, voor een passende sfeer en vormgeving er goede circusartiesten moeten meedoen, of dat je op zijn minst circuselementen op een overtreffende manier moet vervangen.