“Fuck, ik ben die criticus uit de speech van Theodore Roosevelt, en zij staan in de arena, hun gezicht besmeurd met stof, zweet en bloed,” dacht ik toen ik hoog vanuit de tribune in de circuspiste keek hoe de artiesten van Collectif Malunés, met huid en haar, hun ziel uit hun lijf speelden. Het beeld sloeg in als een bom.

Sommige circusvoorstellingen worden ontelbare keren opgevoerd. Andere sterven een roemloze dood kort na de première, en sommigen halen zelfs die niet. Voor de eenmalige toeschouwer is zo’n langlopende voorstelling een vast gegeven. Ze wordt gemaakt en daarna onveranderd opgevoerd. Niets is minder waar. Elke voorstelling is een levend organisme, dat op zijn eigen tempo een aantal herkenbare stadia doorloopt.

In de documentaire en het performanceproject ‘Me, Mother’ onderzoekt het digitale collectief MES welke impact zwangerschap en het moederschap hebben op het leven van vrouwelijke circusartiesten. In de onderstaande fragmenten uit interviews, die ook terug te vinden zijn in het archief van het project, vertellen drie vrouwen hoe het moederschap hun artistiek werk heeft beïnvloed.

Sven Demey (47) is sinds 2004 docent aan de École Supérieure des Arts du Cirque (ESAC) in Brussel, doceerde enkele jaren aan de École Nationale de Cirque in Montréal, schreef handboeken voor de FEDEC (Fédération européenne des écoles de cirque professionnelles) en klust tussendoor bij als lesgever in de Leuvense Circushumaniora. Wie zijn naam niet kent, kent waarschijnlijk wel zijn studenten, onder wie Robin Leo, Alexander Vantournhout, Kenzo Tokuoka en Maxime Pythoud. Het verbaast u vast niet dat hij een stevige visie heeft op het circus vandaag. CircusMagazine sprak met hem over de pedagogie van de toekomst, artistieke vaagheid en revolutie.

In juni 2016 ging op PERPLX in Marke ‘Happily, Forever’ in avant-première, de nieuwe creatie van het Vlaamse Collectif Malunés. De voorbije jaren toerde het gezelschap door binnen- en buitenland met de straatvoorstelling ‘Sens Dessus Dessous’ (2009). Na zes jaar in goed gezelschap besloten de Malunés dat het tijd was voor een nieuw avontuur.

Wat in 2001 begon als een Frans onderonsje voor ‘jonge’ talenten, breidde al snel uit tot een Europees project dat de toon zette voor het hedendaagse circus in heel de wereld. De naam evolueerde navenant: van Jeunes Talents Cirque over Jeunes Talents Cirque Europe (JTCE) tot CircusNext. Aan de vooravond van een nieuwe erkenningsperiode blikken we terug en kijken we vooruit met enkele betrokkenen van de laatste jaren. “Weg met de focus op het resultaat. Er moet meer geëxperimenteerd én gefaald worden.”

Eminem rapt in zijn grootste hit ‘Lose yourself’ over hoe hij met trillende benen en klamme handen naar zijn net verorberde moeders spaghetti kijkt op zijn shirt. Ook de befaamde Jacques Brel hing over de pot vlak voor hij de planken op ging. Wat doen circusartiesten voor een voorstelling? Hoe maken ze zich klaar om de arena in te gaan? Zijn ze zen of gieren de zenuwen door hun lijf? Zijn er bepaalde handelingen, rituelen waarmee ze de spanning proberen te bezweren? En komt daar soms bijgeloof bij kijken?

Het lijken op het eerste gezicht twee onverenigbare werelden: die van de circusartiest en die van de fabrieksarbeider. En toch verenigt de voorstelling ‘PAKMAN’ beide in een kleine camion.

‘Circus lijdt aan een ernstige identiteitscrisis’ en ‘Vergeet het valse idee dat een salto gevaarlijk zou zijn’ schreef circusartiest Quintijn Ketels in juni als reactie op de eerste open brief van Bauke Lievens (Think again!, CircusMagazine #47). Zijn reactie schreeuwde om een reactie. Drie circusartiesten voegden het woord bij de daad.

Voor velen klinkt ‘erfgoed’ als ‘iets van vroeger’, ‘oubollig’ of ‘doods’. Het lijkt haaks te staan op vernieuwing, evolutie en artistieke creatie. Maar wat is erfgoed eigenlijk en wat kan het betekenen in een circuscontext? Hanne Ampe, medewerkster van expertisecentrum Het Firmament, geeft de nodige antwoorden.

Uiteraard veroordeel ik deze onmenselijke praktijken, net als stierengevechten, hondenraces, dolfinaria en madammen met een bontjas. Maar ik eet vlees, helaas graag en veel, en ik garandeer u dat de beesten die ik naar binnen heb gewerkt niet allemaal een gelukkig leven hebben gehad. Verder beschouw ik een wandeling in Planckendael als een guilty pleasure, en sla ik op tijd en stond een mug naar de Filistijnen. Het verdict: ik ben een hypocriete lafaard. De verzachtende omstandigheid: ik ben niet de enige.

In deze reeks gaat fotograaf Michiel Devijver op zoek naar opmerkelijke lijven in circusland. Geeft zich na Anna Nilsson en Hans Vanwynsberghe bloot voor zijn nietsontziende lens: Eva Kahan, clown en medewerkster van Circusplaneet.