>> Dit artikel verscheen in CircusMagazine #40 (september 2014)
>> Auteur: Brecht Hermans
>> Voor overname: contacteer maarten[at]circuscentrum.be
Een aantal van de belangrijkste organisaties op vlak van sociaal circus in Vlaanderen.
Cirkus in Beweging (Leuven): eerste circusschool in Vlaanderen, opgericht in 1993. Leverde circusmateriaal voor het First Palestinian Circus, dat het zelfbewustzijn van Palestijnse jongeren wil opkrikken via circus. In eigen land organiseren zij cursussen voor onder meer senioren, gedetineerden, allochtone jongeren en mensen met een visuele of mentale beperking.
Circus Zonder Handen (Brussel): Circus Zonder Handen is een Nederlandstalige circusschool in Brussel, die haar afdelingen stevig inplantte in een aantal kwetsbare wijken. Van daaruit zet de school een inclusieve werking op, waarbij de circuslessen open staan voor iedereen uit de buurt.
Ell Circo d’ell Fuego (Antwerpen): ontstond als collectief van zeven circusartiesten, maar groeide uit tot een rock-and-rollcircusschool van hoog niveau. De deuren staan open voor jongeren uit de buurt (het multiculturele Antwerpen-Noord) en pusht ze om zich als een ware leeuw of leeuwin op het circus te storten, nooit het oog voor het artistieke verliezend. Vanuit Ell Circo d’ell Fuego groeiden al enkele talenten door naar het professionele circuscircuit.
Circusplaneet (Gent): Circusplaneet heeft een drievoudige werking. Het wil circus als kunstvorm promoten en verspreiden, biedt circuslessen aan voor kinderen, jongeren en volwassenen en wil de wereld een beetje beter maken met sociale (buurt)projecten. Dankzij de steun van provincie Oost-Vlaanderen werd bezieler Steven Desanghere specifiek aangesteld als sociaal circuswerker.
Woesh (Brugge): “Circus uit de maat” is de slogan van Woesh, omdat het een voorliefde heeft voor buitenbeentjes. De circusschool profileert zich als sociale organisatie en werkte op dat vlak al meerdere mooie projecten uit. Eén daarvan is het Cirque Magique in Veurne, waar Woesh en de sociale kunstenorganisatie Klein Verhaal met de plaatselijke bevolking en cineaste Lisa Tahon aan de slag ging om een circusfilm op te nemen, dit alles dankzij de steun van de Provincie West-Vlaanderen.
– Cirque du Monde: grootste organisatie voor sociaal circus ter wereld, als humanitaire poot van Cirque du Soleil. Of het nu gaat om het oppoetsen van een imago of niet, feit is dat Cirque du Monde sinds 1995 wereldwijd meer dan tachtig projecten heeft opgestart. Daarbij wordt aan sociaal-educatief werk gedaan, maar wordt ook de Cirque du Soleil-expertise gedeeld in trainingen voor instructeurs.
– Circus Elleboog, Amsterdam: een van de oudste organisaties rond sociaal circus. Werd opgericht in 1949, met als specifiek doel probleemjongeren van de straat te houden. Inmiddels hebben ze zich permanent gevestigd in een Amsterdamse buurt met veel kinderen uit de lagere klassen. Daar organiseren ze activiteiten voor deze kinderen, maar ook voor mensen met een beperking, mishandelde vrouwen en dakloze jongeren.
– Academisch onderzoek naar sociaal circus staat nog in zijn kinderschoenen, maar er is al heel wat werk verricht door de Belfast Community Circus School in Ierland en Le Plus Petit Cirque du Monde in Parijs. In Finland is er op grote schaal onderzoek verricht binnen het Social Circus Project (2009-2011) en het Effective Circus Project (2011-2014) aan het Sorin Circus en de Universiteit van Tampere.
– Andere mooie sociale circusprojecten in het buitenland zijn onder meer het Mobile Mini Circus for Children in Afghanistan, dat via circus kinderen terug kind wil laten zijn in een land dat al decennia wordt geteisterd door oorlog, en het Fekat Circus in Ethiopië, dat sinds 2004 werkt met straatkinderen. Tegenwoordig is een aantal van de oorspronkelijke leden doorgegroeid in de organisatie van het circus.
Doorgaans geeft men binnen het sociaal circus weinig om het artistieke eindresultaat, maar dat dit niet altijd het geval is, bewijzen de volgende voorbeelden.
– Cirque Inextremiste: een graag geziene gast op zowat alle circusfestivals de afgelopen jaren. Deze Franse groep maakte de voorstelling ‘Extrêmités’ waarin drie acrobaten voortdurend samen naar evenwicht zoeken. Eén van de drie, Rémi Lecocq, zit in een rolstoel. Maar dat voedt vooral de komische laag van de voorstelling, die uiteindelijk meer over vriendschap en samenwerken gaat dan over wat die ene persoon met zijn handicap allemaal (nog) kan.
– La Bande de Z’OuFs: binnen het Brusselse Espace Catastrophe werd in 2011 de voorstelling Complicités gemaakt, met 18 artiesten waarvan 11 mentaal gehandicapt. Het bracht een tegelijk brute en poëtische voorstelling voort, waarvan het maakproces rijkelijk werd gedocumenteerd en in een prachtig boek werd gegoten.
– Circo de Los Muchachos: in 1956 stichtte de Spaanse priester Jesús Silva de stad Benposta, bevolkt door uitsluitend arme en verwaarloosde kinderen met hun eigen zelfbestuur. Hieruit kwam het Circo de Los Muchachos voort, dat met deze jongeren een overweldigende circusshow creëerde die decennia lang zou toeren door Europa en de Amerika’s. Hoogtepunt in de show was de harlekijntoren: een piramide met de sterkste jongeren onderaan en een klein kind aan de top.