>> Dit artikel verscheen in CircusMagazine #33 (december 2012). Voor overname artikel: contacteer maarten[at]circuscentrum.be.
>> Auteur: Roland Vermeylen
Het tweejaarlijks European Youth Circus Festival in Wiesbaden (Duitsland) biedt een uniek platform. Naast een competitie met professionele jongerenacts – waar de Vlamingen overigens sterk scoorden – zijn er ook conventies of Tagungen rond hedendaagse thema’s. Opleiding van circuskinderen was zo’n thema.
“Iemand buiten onze wereld past zich eens aan mij aan. De bureaucratie luistert eens naar mijn noden én mogelijkheden. Dat alleen al motiveerde mij om deze ‘Abitur’-studie af te maken.” Zo sprak de jonge circusvrouw Leslie Maatz de talrijke onderwijsmensen aan op de ENTE-convention over onderwijs en vorming voor circusmensen. Leslie was de eerste circusvolwassene die haar Duits hoger middelbaar diploma in een online traject haalde. Leslie: “Als circuskind zijn de verwachtingen snel heel duidelijk. Er is weinig ruimte om te kiezen. Circus is een levensprogramma. Men is altijd in het circus. Ik ging elke twee weken naar een andere school en zo heb ik heel weinig geleerd. Maar in het circus heb je geen diploma nodig. En leren leven doe je via de ouders én de familie in het circus. Ik wou die blokkades doorbreken en gelukkig stonden mijn ouders achter mij. Doe het en maak deze studie af, was hun kreet.”
Het Dortmunder Westfalencollege zocht samen met Leslie naar aangepaste systemen om haar onlinestudie te kunnen realiseren en zo haar recht op onderwijs ook in haar milieu te waarborgen. “Het moeilijkste in ons milieu is om de angst van de ouders voor ‘de andere wereld’ te deblokkeren. Ons voordeel is dat we hebben geleerd ons sterk te focussen en zelf onze eigen sterkten te ondervinden. Maar er is nog meer in de wereld en die open ruimte wilde ik via regulier onderwijs bereiken,” aldus Leslie Maatz.
De Franse Elisabeth Clanet sloot daarmee aan met gegevens van het Franse cultuurministerie. Zij volgt de 500.000 ‘rondreizende’ Fransen die met een carnet de circulation leven en daardoor apart worden gehouden van de ‘gewone’ Fransen die met een carte d’identité door het leven gaan. Elisabeth: “Zij hebben een wantrouwen voor alles wat wordt geschreven of verbaal wordt uitgelegd. Zij leren door observatie en snel zelf handelen. Dit staat haaks op ons schoolsysteem. Meegaan met de gewone wereld noemen zij ‘gadjikanisation’ wat neerkomt op een verraad van de eigen wereld. Daar staat dus al een zware rem om deel te nemen aan het gewone schoolse leven. En de scholen zelf staan ook niet open voor de onbekende, trekkende bevolking. En zo blijft het kind alleen in het midden staan.” Ook in de marge van het festival was er de ECA (European Circus Association)-conventie rond de vragen die circussen hebben en hoe circusopleidingen daarbij konden aansluiten.
Naast de conventies zie je in de voorstellingen welke trends er zich nu bij jongeren voordoen. Het is ook een confrontatie tussen jongeren uit minstens drie verschillende werelden: ruim 60 % kreeg een opleiding in circusscholen (de helft daarvan uit het Westen en de andere helft uit Oost-Europa en Rusland), jongeren uit circusfamilies (22%) en pure autodidacten ( 15%).
Opvallend is dat uit deze totaal verschillende werelden topwinnaars kwamen. Bij de bekroonde acts kwam de helft uit de scholen, 28% uit circusfamilies en 14% zijn autodidacten. Hedendaags circus is hier dus een heel breed én divers speelveld. In elk geval ziet de Europese scène er veel breder uit dan wat sommige Franse groeperingen ons willen voorhouden en claimen.
Op de slotdag kwam voor ons dan het orgelpunt. Vlaanderen kon terecht naar huis gaan met twee topmedailles. Danny Vrijsen won – na een zeer succesvol seizoen bij het Zwitserse Circus Monti – met zijn Franse kompanen en hun Trio DAC – Goud met hun Koreaanse wipplank. En Yolaine Dooms haalde – pas afgestudeerd aan de Tilburgse school – Zilver met haar Duitse collega en hun Passe-Pieds voor hun sterk én leuk trapezewerk. Zij waren samen met 27 andere acts geselecteerd uit de startgroep van ongeveer 120 ingezonden kandidaturen.