Circuscentrum

Wie geregeld circusvoorstellingen ziet, weet hoe bont het aanbod is, van vrolijke kolder tot diepzinnig auteurscircus en de wonderbaarlijke weelde ertussenin. Net zo uiteenlopend zijn de manieren waarop een voorstelling […]

De Vlaamse circusscholen zullen het binnenkort met twee iconen minder moeten stellen. Eind maart gaf Matthias Vermael (41), tot voor kort de zakelijke coördinator van Circusplaneet in Gent, al een fikse draai aan zijn carrière, en in september gaat Rika Taeymans (63), oprichtster van het Leuvense Cirkus in Beweging, op een welverdiend pensioen. We zijn dus nog net op tijd voor een terugblik, niet gespeend van de nodige namedropping, maar dat verhoogt het kampvuurgehalte van beider relaas. We beginnen bij het prille begin.

In een land als België geldt: circus is overal. Niet alleen in het midden – pakweg Gent, Brussel of Waver – kan de circusliefhebber en -beoefenaar aan zijn trekken komen, ook in de verste hoekjes valt er veel te beleven, denk maar aan Ieper, Neerpelt, Eupen of Chassepierre. Met een echt gedetailleerde kaart onder de arm vind je misschien zelfs de weg naar Clinge. Dit dorp is zo’n uithoek van België dat het stiekem in Nederland ligt.

Vier circusateliers, vier projecten, één publicatie. In de brochure ‘IMPACT’ delen Circusplaneet uit Gent, Ell Circo d’ell Fuego uit Antwerpen, Circus Zonder Handen uit Brussel en Woesh uit Brugge hun ervaringen met hun eigen bijzondere circusprojecten. Bijzonder, want circusles dient hier niet om kunstjes aan te leren, maar om mensen een beter leven te geven. De vier uiterst verschillende projecten beschreven in ‘IMPACT’ verhalen daarbij niet alleen over geboekte successen, ook de valkuilen komen aan bod, zodat andere organisaties met soortgelijke ambities niet opnieuw het warm water moeten uitvinden.

De circusliefhebber kent Marjolijn Midori (26) misschien als zorgclown en van haar ontwapenende bijdrage aan de coronavoorstelling Applaus van Circus Ronaldo. Het toeval bracht haar in dat gezelschap: ze vroeg gewoon of ze met haar caravan de lockdown bij hen mocht doorbrengen. Barbara Raes (44) werkt met haar organisatie Beyond The Spoken rituelen op maat uit en heeft een uitgebreid verleden in de cultuursector. Beide dames hadden elkaar nooit eerder gezien, maar hun gesprek meandert moeiteloos tussen clownerie en dood. “Eigenlijk is het een paradoxaal beeld, een clown aan een sterfbed. Maar net daarom kan het werken.”

De geroutineerde lezer van Circusmagazine weet dat Zultenaar Hans Vanwynsberghe (40) op tijd en stond opduikt in ons geliefde blad. Als straatartiest heeft hij een lange staat van dienst, als reiziger is hij een vat vol verhalen, als plantrekker leest zijn leven als een roman. Momenteel werkt hij met zes kompanen naarstig aan de tentshow Friendly Freaks (Compagnie Balltazar), een moderne interpretatie van de freakshow, die liever vroeg dan laat op het publiek mag losgelaten worden. “In deze voorstelling komen veel facetten van mijn leven samen,” verklaart Hans. Wie Friendly Freaks leert kennen, leert Hans kennen, en vice versa. Tijd om de kaarten op tafel te gooien.

Het gebeurt wel vaker dat circusartiesten de liefde vinden in de piste. Voor de Franse acrobaat en cinefiel van het eerste uur Raphaël Hérault (33), toentertijd een derde van compagnie Acrobarouf, was het prijs toen het trio werd opgenomen door Cirque du Soleil, waar hij Summer Hubbard (32) leerde kennen. Hij had wel meerdere takes nodig voor hij haar hart wist te veroveren, en toen het zover was, had geen van beide door dat hun gedeelde passie voor film hun toekomst ging bepalen.

“Wie neemt het op tegen de sterkste man van het land?” Ooit was het bokskraam een vast onderdeel van elke foor, tegenwoordig moet je op zoek naar Compagnie Charlie om dit straatspektakel mee te maken. De doldwazen van de rondtrekkende familie Pas͑tek, afkomstig uit (het fictieve) Berkhistan, binden keer op keer de strijd aan met ‘le rire qui unit’ als inzet.

Accordeonist Tuur Florizoone (41) stond in zijn jonge jaren met één been in het circus en met het andere in muziek. Hij behoorde tot de eerste generatie leerlingen van Cirkus in Beweging en ook zijn jazztrio Tricycle, dat momenteel toert voor zijn twintigste verjaardag, is in de schoot van de Leuvense circusschool geboren. Zoals de muziek van Tuur zich niet zomaar laat vangen onder de noemer jazz, is ook het werk van Alexander Vantournhout (31) meer dan gewoon circus. Met zijn achtergrond in dans heeft de maker van onder meer Screws en Red Haired Men een open vizier voor beweging maar ook voor alles wat klinkt. Een ontmoeting tussen deze twee virtuozen kon dus niet uitblijven.

David Bauwens (45) zat ooit kniediep in de wereld van de poëzie maar maakt momenteel eigenzinnige performances met zijn theatercollectief Ontroerend Goed. Kurt Demey (45) van Rode Boom was in een ver verleden bezig met beeldende kunst maar kwam na omzwervingen in straattheater en circus terecht bij magie en mentalisme. Beide heren ontmoeten elkaar in de yurt van Kurt, alwaar hun politiek gekruide gesprek begint met ‘waar zijn nu die beloofde koekjes?’.

Elke vakman spreekt zijn eigen taal. En omdat het circus een bonte verzameling vaklui is, stelt Circusmagazine een lexicon op. Specialisten uit het domein vertellen over hun beroep, wij destilleren een woordenboek met de opvallendste gemene delers of juist de scherpste tegenstellingen, en zoeken zo in één beweging naar het wezen van circus. Aflevering elf: de eenwieler.

Een Belg, een Fransman en een wiel: het zou het begin van een slechte mop kunnen zijn, maar het is dagdagelijkse realiteit bij Duo André Leo. Met ‘het wiel’ doelt Mechelaar Robin Leo steevast op roue Cyr, de techniek waarin het duo zo bedreven is. Hij leerde zijn zuiderbuur Jean-Baptiste André, kortweg JB (uitspreken met Franse tongval), kennen op de Brusselse circushogeschool ESAC. Beiden een kwarteeuw oud, zijn ze na jaren van toeren met hun act klaar voor hun eerste avondvullende voorstelling, genaamd ‘125 bpm’, oftewel: 125 beats per minute.

‘Als het regent is de vloer nat en kunnen we niet goed vallen.’ Met deze ogenschijnlijke contradictie besluit meesterclown Gonzalo Alarcón de voorstelling Chiringuito Paradise van Sitting Duck op het Leuvense festival CIRKL af te gelasten. Het imposante mechanische decor wordt direct met een zeil overkapt. De interviewer mag mee komen schuilen in wat nu op een gigantische omgedraaide boodschappentas van de Ikea lijkt en ziet Gonzalo en zijn medespeler Joris Verbeeren balen als een stekker.

Ga maar eens op café met zo’n expert van de Chinese mast, een ‘master’ zoals Ward Mortier het noemt (‘mastodont’ was mijn keuze geweest). Voor je het weet staat hij daar in het midden van de ruimte zijn trucs aan een denkbeeldige paal te tonen, waar iedereen het kan zien. Dan sta je daar te kijken naar onbeschrijfelijke lichaamskronkels en denk je bij jezelf: ‘moet ik dát vertalen naar het Nederlands?’ Het lijkt soms meer op Chinees, maar dit lexicon zou toch al wat licht in het duister moeten brengen.

Wie roue Cyr (uitgesproken ‘roe sier’) kent, heeft ongetwijfeld al eens moeten denken aan de ‘Vitruviusman’ van Leonardo da Vinci. Je weet wel, de blote man in een cirkel die de ideale lichaamsverhoudingen schetst. Hij moet alleen nog maar wegrollen en hij kan naar het circus. Of toch niet: geef hem eerst een exemplaar van dit lexicon ter inspiratie, samengesteld door collegae die reeds vele avonturen in een draaiend rad hebben beleefd.

Vraag een voorbijganger waar hij aan denkt bij ‘circusmuziek’ en één deuntje zal steevast weerklinken. Het deuntje dat momenteel ook bij jou, lezer, opkomt en waarvan je je realiseert dat […]

Elke vakman spreekt zijn eigen taal. En omdat het circus een bonte verzameling vaklui is, stelt CircusMagazine een lexicon op. Specialisten uit het domein vertellen over hun beroep, wij destilleren een woordenboek met de opvallendste gemene delers of juist de scherpste tegenstellingen, en zoeken zo in één beweging naar het wezen van circus. Aflevering acht: koorddansen.

Oplijsten wat in sluiers gehuld moet blijven, wij lexiconschrijvers van circusmagazines hebben het niet altijd onder de markt. Enkele mentalisten met een brave ziel deelden hun woordenschat maar niet hun mysterie, en zo hoort het ook. Passeren de revue: helderzienden, spiritisten, waarzeggers, hypnotiseurs, acteurs, leugenaars en charlatans. De vier gewaardeerde dienaars van dit lexicon hebben het evenwel goed met u voor. Dat is geen voorspelling, dat is een vaststelling.

Elke vakman spreekt zijn eigen taal. En omdat het circus een bonte verzameling vaklui is, stelt CircusMagazine een lexicon op. Specialisten uit het domein vertellen over hun beroep, wij destilleren […]

Elke vakman spreekt zijn eigen taal. En omdat het circus een bonte verzameling vaklui is, stelt CircusMagazine een lexicon op. Specialisten uit het domein vertellen over hun beroep, wij destilleren een woordenboek met de opvallendste gemene delers of juist de scherpste tegenstellingen, en zoeken zo in één beweging naar het wezen van circus. Aflevering vijf: trapeze.

Kegeljongleurs zijn drukbezette mensen. Slechts drie excellenties uit het vak vonden de tijd om hun jargon aan ondergetekende door te geven. Ze hebben evenwel veel te vertellen, zoals het zelfverklaarde nerds betaamt, ook al moesten ze bekennen dat enkele termen eerder betrekking hebben op het jongleren in het algemeen dan op kegels in het bijzonder.

Mocht main-à-main of andere partneracrobatie niet zo verdomd moeilijk zijn, het zou een probate therapie zijn voor elk huwelijk in crisis. De hechte band die de twee acrobaten moeten ontwikkelen – nota bene voor ons vertier – is een les in samenleven. Vandaag in Het lexicon: zevenentwintig termen die main-à-main verklaren.

Helemaal in de marge van het circus leeft de rigger, een onopvallende maar harde werker achter de schermen, verantwoordelijk voor het ophangen van trapezes en andere attributen (de rig).

Hoe ziet een clown zijn beroep? Wat is essentieel voor een clown? Sommigen denken misschien aan een rode neus, te grote schoenen of taarten in het gezicht. Anderen zien eerder Charlie Chaplin voor ogen. Of Donald Trump. Enkele professionele clowns delen hun visie op hun geliefde ambacht.

Los van het feit dat het woord ‘circus’ ondanks alle pogingen nog altijd dichter bij Bassie en Adriaan staat dan bij een blote Alexander Vantournhout, circuleren er in het wereldje twee termen. Ik schrijf ze voor het gemak met een hoofdletter: Traditioneel Circus en Nouveau Cirque.